„Stankonia”, album Outkast, które przekracza rzeczywistość

Po wydaniu Aquemini w 1998 roku i otrzymaniu historycznej recenzji z pięcioma mikrofonami w hip-hopowej biblii lat 90. The Source Magazine, OutKast zostali przeprowadzeni na wywiad przez Joe Clair w wycofanym programie hip-hopowym Rap City na BET. „Teraz mamy rok 1999, czas na ekstremum”, mówi André 3000, używając słowa „nudne”, aby opisać, jak schematyczny stał się mainstreamowy rap. „Wiesz, gdzie spadną kopnięcia, wiesz, gdzie spadną werble”, elaboruje, „Widzisz to samo”. Jego krytyka przewidywalnego hip-hopu wskazuje na to, gdzie była myśl André podczas tworzenia Stankonia: w poszukiwaniu żądnych przygód pejzaży dźwiękowych i zaskakującej liryki.

Pamiętaj, to są André i Big Boi sześć lat i trzy albumy w ich karierach muzycznych. W wieku 25 lat, byli to byli koledzy z liceum zamienieni w rapowych partnerów, którzy przeszli od początkujących wychowanków, odkrytych, wykształconych i rozwiniętych na początku lat 90. przez produkcyjne trio z Atlanty Organized Noize. Para weszła w rok 2000 już nie dojrzewając, lecz dwaj w pełni dorośli mężczyźni z uznaniem krytyków, poparciem radia, widocznością w telewizji, dwoma platynowymi albumami i nominacją do Grammy za „Rosa Parks”, główny singiel z Aquemini. Wszystko to osiągnęli, nie umniejszając swojej południowej indywidualności w hip-hopie wciąż dominowanym przez raperów z wschodniego i zachodniego wybrzeża.

Z sukcesem przyszli sceptycy, którzy zastanawiali się, czy grupa utrzyma swoją synergię. Byli czymś w rodzaju dziwnej pary; wizerunek André już nie polegał na koszulkach Atlanta Brave i koszulkach do koszykówki jak w ich wczesnych teledyskach, a jego modowe stroje ― od białych peruk po naramienniki do futbolu ― były postrzegane jako ekstrawaganckie w porównaniu do swobodnego, współczesnego stylu jego partnera. Różnice w wyglądzie i zmieniającym się stylu życia ― André przestał jeść mięso, palić marihuanę, pić alkohol ― w ogóle nie wpłynęły na jego muzyczną chemię z Big Boiem.

Ponieważ nuda zachęcała obu członków OutKast do postrzegania następnego albumu jako śmiałego eksperymentu. Zaczęli wynajdować jak nieustraszeni naukowcy, a były Atlanta studio Bobby'ego Browna, Bosstown Recording Studios, stało się ich laboratorium. Studio popadło w przepadek w 1997 roku, a duo zakupiło je po spotkaniu z pionierem New Jack Swing na koncercie w Tennessee. Bosstown zostało przemianowane na Stankonia po ich przejęciu przestrzeni, nowym słowem na ochrzczanie nowego dźwięku wyłanianego z ich funkowych wyobrażeń.

„Teraz przyspieszymy tę cholerną rzecz!” powiedział André 3000 tłumowi w Los Angeles na pięć dni przed wydaniem Stankonii 31 października. Pisząc o tym, Corbin Reiff w swojej książce Lighters in the Sky opisuje jak, po szeptanym odliczaniu, „Three Stacks zaczyna rymować w tempie mili na minutę nad najbardziej frenetycznym utworem OutKast, 'B.O.B.', znanym również jako 'Bombs Over Baghdad'. Nie żartował, mówiąc, że zamierzają przyspieszyć rzeczy”. Reiff kontynuuje: „Patrząc, jak obaj mężczyźni przechodzą przez zwrotek, ledwo omijając słowo na 153-bitem-per-minute szaleństwo, jest to imponujący widok.”

„B.O.B.” ilustruje, jak żywe jest Stankonia. Jako pierwszy singiel z albumu, rollercoaster nagranie przyniosło do mainstreamowego radia galopujące, drum & bass tempo, które nie jest tylko szybkie, ale elektryczne, piorun ucieleśniony. Niektórzy mogą powiedzieć, że „B.O.B.” przekracza definicje, ale to jest rapowy utwór, agresywnie hip-hopowy, a aranżacja ukształtowała ich skoncentrowane lirycznie w kandyzowanym świecie z chórem, glitchowymi syntezatorami, wyjącymi gitarami i dynamiczną perkusją. Muzyka, która brzmi, jakby była wystrzelona z armaty.

Chociaż „B.O.B.” ponownie przedstawia OutKast jako grupę, która płonie z wysokim napięciem, to co równie imponujące, to wytrzymałość Stankonia jako albumu. Wersja CD jest wypełniona do granic możliwości, ani sekunda nie jest zmarnowana. Styl Big Boi jest słowny, mocny i nie traci impetu. Jego potężne wersy są akrobatycznymi występami; od szybkopalnych, z udziałem Killer Mike i J-Smooth „Snappin' & Trappin'” do gładkiej jak smar „So Fresh, So Clean,” Big nie przegapia szansy, żeby rymować jak głodny nowicjusz. André dorównuje tej zuchwałości z południa w każdym momencie. Niezależnie od tego, czy rymuje, śpiewa, czy łączy oba style, robi to z uderzającą werwą.

To, co zawsze wyróżniało Stankonia, to jak zmotywowani OutKast są, aby używać rapu jako środka do dokumentowania swoich narastających myśli i dojrzewających żyć. Po zobaczeniu świata w trasach i powrocie do domu w Atlancie, do swojej rzeczywistości, muzyka odzwierciedla klarowność tego, kim są i w co wierzą. W tym sensie Stankonia daje słuchaczowi otwarty, szczery album hip-hopowy, który jest naładowany zmianami, które dzieją się wokół nich.

Drugi utwór, z udziałem Khujo Goodie „Gasoline Dreams,” ustawia ekscytujący ton poprzez podpalanie amerykańskiego snu. Językowy lincz stawia w perspektywie, jak frustrująca jest rzeczywistość czarnych Amerykanów, z jej wojną z narkotykami, systematycznym uciskiem mniejszości o ciemniejszej skórze i powszechnymi problemami brutalności policji. Rozpoczynając w ten sposób, z pulsującym młotem hukowym, ustanawia, że OutKast nie jest jakąś mainstreamową grupą, która perpetuuje iluzje. Jeśli już, to przez lata, duo okazało się być demistyfikatorami, sprawiając, że hip-hop przemyślał, jak może wyglądać i brzmieć rap z południa.

Stankonia, bardziej niż jakikolwiek z ich poprzednich albumów, idzie dalej, aby przebić powierzchowne hip-hopowe stereotypy o miłości i seksie, kobiecości i męskości. To w dużej mierze zasługa doświadczeń życiowych. Naciśnięcie przycisku odtwarzania to słuchanie dwóch ojców, którzy utrzymują swoje rodziny za pomocą formy sztuki, która wciąż jest niezrozumiana. Wchodząc w to nowe tysiąclecie, ich perspektywy są krytyczne wobec wszystkiego i wszystkich. Niebezpieczeństwa bycia przepłacającymi, krótkozrocznymi krytykami hip-hopu, wcześniejsza ciąża, amerykańska polityka, zmieniające się idealizmy wokół seksu i przyjemności ― nie ma tematu nie do przełamania. Big Boi wyjaśnia, skąd wzięła się ta pasja do omawiania spraw światowych w Spin Magazine w 2001 roku, która upamiętniała jednoroczną rocznicę Stankonia:

„Jeśli [mam] mikrofon, żeby mówić do świata, chcę wyrazić swoje poglądy na to, co się dzieje wokół mnie. Czujemy, że ― tak jak KRS-One powiedział ― kiedy wchodzisz na ten mikrofon, musisz edukować, a także bawić. Czujemy tę odpowiedzialność, ale nie w sposób kaznodziejski. Będziemy bawić się z wami i wpleść coś od czasu do czasu ― może jedno słowo czy frazę czy pytanie. I możecie pomyśleć: 'Cholera, zastanawiam się, dlaczego to powiedzieli?'”

Jako opowiadacze z wieloma rzeczami do powiedzenia, OutKast ma ogień, aby objąć szerokie spektrum tematów, jednocześnie sprawiając, że każda piosenka brzmi jak minifilm. Pod względem dźwiękowym, jest to osiągnięte dzięki ich ekspansywnej produkcji. Z Prince'em, Funkadelic, Parliament i Sly and the Family Stone jako muzycznymi muzami, Stankonia pulsuje wszystkimi nieoczekiwanymi zwrotami i wciągającymi zakrętami rollercoastera Six Flags. Pod pseudonimem Earthtone III, André, Big Boi i ich długoletni współpracownik Mr. DJ wyprodukowali 13 z 24 utworów, a jeśli usuniesz siedem przerywników, to 13 z 16. „Tym razem mamy kontrolę nad tworzeniem. Możemy robić to, co naprawdę chcemy robić”, stwierdził Mr. DJ w wywiadzie dla strony internetowej hip-hopowej AlphaBeats.

Nie jest zaskoczeniem, że Stankonia to OutKast w pełnej kontroli; album nie czuje się ograniczony regułami. Eksperymentalne R&B z „Toilet Tisha”, „Slum Beautiful” i „Stankonia (Stanklove)” to utwory, które czują się wolne. Nieskrępowana kreatywność. Nawet „Ms. Jackson”, przełomowy singiel wyprodukowany przez Organized Noize ― Obi-Wan Kenobi dla Earthtone III's Anakin Skywalker ― nie ma współczesnego hip-hopowego brzmienia. Dwadzieścia lat później radio wciąż nie usłyszało innej „Ms. Jackson” czy „B.O.B.,” czy „So Fresh, So Clean.” Hip-hop nie usłyszał innego albumu tak niezwykłego i odważnego jak Stankonia stworzonego przez parę raperów, którzy odmówili bycia zdefiniowanymi przez ramy i etykiety. Po co być zwyczajnym, skoro można być oryginalnym? To pytanie zadaje Stankonia.

Amerykanie, jako urodzeni marzyciele, mają naturalną chęć, aby być świadkami i spotykać się z nadzwyczajnymi i niewytłumaczalnymi osiągnięciami. Pragniemy tych, którzy mogą inspirować magię. Każdy rodzaj niezwykłego triumfu będzie pamiętany przez dni, miesiące, lata, może nawet dekady w kraju wolnych. Ale zrób coś nadprzyrodzonego, a staniesz się mitem, folklorem, bóstwem, które żyje w tej samej sali świadomości amerykańskiej co inni pokonujący rzeczywistość.

Z wydaniem Stankonia, OutKast, mimo ich zwyczajnego wyglądu na okładce, nie byli już zwyczajni. Przekształcili się w superbohaterską sławę, która wykraczała poza hip-hop, mimo że rap wciąż był ich medium. Pamiętam, jak to było dorastać tuż za Atlantą, zaledwie 20 minut na południe od głównego miasta, i czuć, jak się powiększali. Ich piosenki były wszędzie; wychodziły z każdego rodzaju samochodu, kiwające głowami każdego typu kierowcy. Żaden sufit nie był wystarczająco wysoki, aby ich pomieścić.

Powrócenie do albumu po dwóch dekadach, czas im nie doskwiera. Jakby André 3000 i Big Boi przybyli z dalekiej przyszłości. Tylko po to, żeby rozbić wyobrażenie o tym, czym mógłby być rap w teraźniejszości. Budując nową rzeczywistość dla wszystkich artystów po nich, którzy woleliby być ekstremalni niż przewidywalni.