Dave Van Ronk: Prawdziwy Llewyn Davis

Dave zawsze uważał się za wokalistę jazzowego. Jego lista wpływów zaczynała się od Louisa Armstronga i obejmowała Jelly Roll Mortona, Bessie Smith, Binga Crosby'ego i Duke'a Ellingtona. Jedynym artystą folkowym lub bluesowym, którego zwykle umieszczał na tej liście, był Reverend Gary Davis, i wskazywał, że Davis był wirtuozem gitary ragtime i gospelowym wokalistą, który czasami zechciał zagrać bluesa. Większość swojego materiału czerpał z wiejskich, południowych źródeł, ale był dumnym nowojorczykiem, niezmordowanym czytelnikiem, radykalnym politykiem i nie miał zainteresowania tworzeniem muzyki, która nie byłaby związana z jego własnym czasem i miejscem.

W oryginalnych notatkach do tego albumu Jack Goddard zwrócił uwagę na humor Dave'a, sugerując, że to jedna z rzeczy, które odróżniały ten album od wcześniejszych nagrań Dave'a. Dave spędził swoje nastoletnie lata, szwendając się z banjo tenorowym i krzycząc nad nowoorleańskimi zespołami revivalowymi, a jego pierwsze nagrania miały więcej mocy niż subtelności. Czasami opowiadał historię o zakończeniu swojego występu na festiwalu bluesowym, prezentując porywający, macho sposób wykonania "Hoochie Coochie Man" Muddy'ego Watersa, tylko po to, by odkryć, że Waters oglądał to z kulis. "Był bardzo miły w tej sprawie," mówił Dave. "Położył mi dłoń na ramieniu i powiedział: 'To było w porządku, synu. Ale wiesz, to ma być zabawna piosenka.'"

Dave nazywał swoje pierwsze dwa albumy "Archie Andrews Sings the Blues" i chociaż nie były aż tak złe, jego nagrania dla Prestige były ogromnym krokiem naprzód i ustanowiły dojrzały styl, którego używał we wszystkim, od afroamerykańskich pieśni polowych po art-songi swojej przyjaciółki Joni Mitchell. Goddard dobrze opisuje tę zmianę, wspominając o nowo odkrytej powściągliwości, ciepłej atmosferze i uwadze na dynamikę. Jednakże, gdzie Goddard pisał, że Dave wycofał się ze sceny na zimę i rozwinął nowy styl poprzez samotne studia, wspomnienie Dave'a było bardzo różne: "Pozbyłem się wielu manier z moich wcześniejszych nagrań, częściowo przez naturalny proces ewolucji i częściowo dlatego, że tak dużo pracowałem i miałem mnóstwo okazji, aby testować i przerabiać mój materiał przed publicznością."

Uderzająco wygląda porównanie wersji "Come Back Baby" na tym albumie z tą, którą nagrał dwa lata wcześniej dla Folkways. Układ gitarowy jest identyczny, a śpiew podobny, lecz wykonania są zupełnie różne. Pierwsze jest warsztatowe, ale wyraźnie młody facet próbujący grać muzykę innych; ta jest osobistym wyrażeniem, zarówno w muzyce, jak i emocjonalnych terminach. Część gitarowa, z wyraźnymi akordami dziewiątymi — które Dave przypisał swojemu koledze i czasami członkowi zespołu Dave'owi Woodsowi, uczniowi kompozytora jazzowego Lenniego Tristano — teraz wydaje się być współczesnym muzycznym oświadczeniem, a frazowanie wokalne pozbyło się naśladowniczych manier jego wcześniejszej pracy bluesowej.

Dave przypomniał sobie, że kiedy po raz pierwszy przeszedł z grania w zespołach jazzowych na akompaniowanie sobie na gitarze, starał się naśladować wczesnych południowych śpiewaków bluesowych, w szczególności Lead Belly i Bessie Smith, a także Josha White'a, który wciąż grał w Nowym Jorku. Ale szybko zraził się do ducha rekreacji historycznej, którą nazwali "neo-etniczną", zapoczątkowanemu przez grupy takie jak New Lost City Ramblers, którzy szczycili się skrupulatnym naśladowaniem starych nagrań. Kochał niektóre z tych płyt, ale nie mógł zrozumieć, dlaczego ktoś, kto żył w Nowym Jorku w latach 60., chciałby śpiewać jak południowy sharecropper z lat 20. "Robert Johnson był wspaniałym wokalistą," powiedział mi kiedyś, "ale wiele się zmieniło od tamtej pory. On nie słyszał Billie Holiday, ale ja tak — więc dlaczego miałbym śpiewać, jakbym nie słyszał?"

Bez względu na źródła konkretnej piosenki, jazz był łączącą nicią. Często cytował wpływ Duke'a Ellingtona, nie dla szczególnych efektów harmonicznych czy instrumentalnych, ale jako mistrza powściągliwości. Kiedy zapytałem go, jak wymyślił swoje klasyczne aranżacje na gitarę dla "You’ve Been a Good Old Wagon", mówił o tym, w jaki sposób Ellington tworzył fundament lub ramę dla solistów. W przeciwieństwie do starych mistrzów bluesa, którzy mogli grać tę samą piosenkę inaczej z dnia na dzień lub osiedlić się na akompaniamencie, grając to, co naturalnie wpadało im pod ręce, Dave starannie komponował aranżacje, które miały wyeksponować i wspierać jego wokale. Inni mogli być pod wrażeniem jego umiejętności gry na gitarze, ale on zawsze uważał się przede wszystkim za piosenkarza, frazując jak saksofon, a gitara funkcjonując jako zespół towarzyszący.

Jednocześnie Dave słuchał wielu innych rodzajów muzyki i nie był zainteresowany tym, aby wszystko brzmiało jak jazz. W połowie lat 50. natrafił na zbiór ballad zatytułowany This Is Our Story, skompilowany przez folklorystę Alana Lomaxa, który zawierał nagranie Furry'ego Lewisa "Stackalee." Dave pierwotnie myślał, że grają dwaj gitarzyści, a gdy zrozumiał, że to jedna osoba, postanowił nauczyć się tego i przez resztę swojego życia grał to tak, jak Lewis zagrał to w 1927 roku, w komplecie z oryginalnym przerywnikiem gitarowym. W przypadku tej piosenki czuł, że nie może poprawić tego fundamentu — ale przekształcił resztę utworu, przerabiając teksty z wersami zaczerpniętymi od innych śpiewaków i książek piosenkowych, wykonując go z teatralnym flair'em barowego gawędziarza.

"Jeśli jesteś wykonawcą, jesteś liderem," mówił Dave. "Otrzymujesz wynagrodzenie, aby wystąpić i powiedzieć: 'To jest to, co myślę. To, co myślę o tej piosence lub tamtej piosence, to, co myślę o muzyce.'" Czasami oznaczało to wyrażenie swojego uznania dla Ellingtona, Lewisa lub Gary'ego Davisa, ale oznaczało to także zastanowienie się nad mocnymi i słabymi stronami każdej piosenki jako utworu literackiego lub muzycznego, przekształcanie go, aby pasował do jego gustów i talentów i prezentowanie go jako osobistego oświadczenia. Jego wersja "Samson and Delilah" Davisa jest kolejną dramatyczną narracją, a wokal oczywiście posiada dług do modelu, ale nie próbował naśladować stylu gry na gitarze Davisa. W przeciwieństwie do tego, "Cocaine Blues" zachowuje podstawowe elementy partii gitary Davisa, ale tam, gdzie Davis recytował tekst, jakby to go mało interesowało, Dave przekształcił go w zgryźliwą, nastrojową studię postaci i trwały klasyk.

Dave był pasjonatem historii i kochał dużo starej muzyki, ale nie interesowała go nostalgia, a ten album był głośnym wezwaniem dla nowego pokolenia, które czerpało z wiejskich tradycji folkowych, tworząc żywą sztukę współczesną. Czuł większą powinność wśród autorów piosenek takich jak Tom Paxton, Phil Ochs czy Joni Mitchell niż wśród graczy, którzy wybierali skrupulatne odtwarzanie starych licków na banjo i gitarze. W późniejszych latach często przedstawiał "He Was a Friend of Mine" jako "piosenkę, którą nauczyłem się od Boba Dylana, który nauczył się jej ode mnie" — żart, który irytował Von Schmidta, którego wersja opierała się na polu nagranym przez nieznanego wokalistę o imieniu Smith Casey — ale Dylan rzeczywiście czerpał inspirację i materiał od obu z nich, a Dave był odwrotnie inspirowany luźną energią Dylana i jego poetyckim ikonoslawizmem.

Kiedy ten album ukazał się jesienią 1962 roku, Dave był królem sceny Village, prowadząc cotygodniowe hootenanny w Gaslight Café na MacDougal Street i będąc gwiazdą nowych klubów pojawiających się w całym kraju. Dylan nagrał jeden album z folkowymi i bluesowymi piosenkami, ale Freewheelin’ był jeszcze kilka miesięcy przed publikacją, "Blowin’ in the Wind" jeszcze nie znalazł się na listach przebojów, a na razie wspominał: "Myślałem, że najwyżej, co mogę osiągnąć, to być jak Van Ronk."

W ciągu następnych kilku lat scena zmieniła się w sposoby, których żaden z nich nie mógł sobie wyobrazić, i przez jakiś czas Dave surfował na tej fali. Dodał piosenki Mitchell, Cohena i Petera Stampfela do swojego repertuaru, obok starych mistrzów takich jak Leroy Carr, Jelly Roll Morton i Bertolt Brecht; przez krótki okres stworzył rockowy zespół, Hudson Dusters; i nagrał kilka albumów dla dużych wytwórni, z zespołami towarzyszącymi się od zespołów jugowych po orkiestry smyczkowe.

Dave cieszył się możliwościami eksperymentowania z różnorodnymi rodzajami instrumentacji i kontynuował poszerzanie swojego repertuaru aż do jego śmierci w 2002 roku, ale jego podejście estetyczne i kierunek były już jasne na tym albumie. Nadal grał wiele z tych piosenek i śpiewał "Both Sides Now" lub "Urge for Going" Mitchell z tą samą chropowatą czułością, którą wniósł do "Come Back, Baby."

Dla niego była to tylko kwestia dopasowania podejścia do materiału. Nie dostrzegał granic gatunkowych i często przytaczał zaskakujące źródła: Mówił, że płyta Waltera Hustona "September Song" nauczyła go, jak chropowaty głos może oddać piękno, a kiedy pytałem, co zainspirowało konkretne lick lub aranżację, mógł wymienić kogoś od Bacha po Rolling Stones. ("Ale Dave," zaprotestowałem, "nienawidzisz Rolling Stones." Zaśmiał się i powiedział: "Będę kradł od każdego.")

Większość piosenek z tego albumu pochodzi z czarnych tradycji; inne sugerują, jak szeroką miał paletę: "Poor Lazarus" pochodziło z wczesnej antologii John'a i Alan'a Lomax'a, American Ballads & Folksongs. "Mr. Noah" był podobno reliktem czarnej minstreli, pochodzącym od wczesnego nowojorskiego wirtuoza banjo, Billy'ego Faiera. "Hang Me, Oh Hang Me" pochodziło z albumu Sama Hintona, piosenkarza folkowego w tradycji Pete'a Seegera. "Long John" pochodził z a cappella wersji Woody'ego Guthrie'ego na LP z 1950 roku zatytułowanej Chain Gang — stanowił część luźnej jam-session z Sonnym Terry, którą Dave opisał jako "fiasco", ale dodał: "Mieli wspaniały czas; to brzmi jak dobra impreza."

Kilka piosenek pochodziło z kanonu bluesowego. "Fixin’ to Die" Bookera White'a pojawiło się na The Country Blues, pionierskim albumie bluesowym opracowanym przez byłego współlokatora Dave'a, Samuela Chartersa (Dylan, który nagrał piosenkę rok wcześniej, prawdopodobnie wziął ją od Dave'a), a "Motherless Children" pochodziło z reedycji Texasa ewangelisty gitary Blind Willie Johnsona. "You’ve Been a Good Old Wagon" było bluesem bardziej z gatunku vaudeville od Bessie Smith, chociaż Dave znacząco przerobił to, mówiąc, że ona "zaśpiewała to jak żałobną pieśń" — komentarz, który zrównoważył w późniejszych latach, kiwając smętnie głową i mrucząc: "Kiedyś myślałem, że to była zabawna piosenka."

"Chicken Is Nice" pochodziło od liberyjskiego pianisty o nazwisku Howard Hayes, nagranego na etnograficznym zbiorze zatytułowanym Tribal, Folk and Café Music of West Africa. Dave zawsze poszukiwał dobrego materiału i wcześniej badał okrągłe tradycje afrykańskiej diaspory, nagrywając piosenkę od bahamskiego wokalisty Blind Blake'a Higgs. Był też twórczym i oddanym kucharzem, a w pewnym momencie rozważał nagranie albumu z piosenkami o jedzeniu. W połowie lat 80. zadzwonił do mnie, aby powiedzieć, że w końcu zabrał się za gotowanie kurczaka z masłem palmowym i ryżem. Wziąłem to jako sygnał, żeby zapytać: "Jak to było?", na co on przewidywalnie odpowiedział: "Nice."

A potem jest "Cocaine Blues." Reverend Gary Davis był kaznodzieją i gospelowym wokalistą, a Dave przypomniał sobie, że chociaż czasami grał grzeszne piosenki, takie jak "Cocaine Blues", odmawiał ich śpiewania: "On po prostu grał partię gitary i mówił słowa w jakimś recytatywie. Myślałem, że to dość chwiejne argumenty prawne — to znaczy, nienawidziłbym być na jego miejscu, kiedy musiałby stawić czoła św. Piotrowi z obroną: 'Cóż, nie śpiewałem tego, tylko mówiłem.' — ale nic go nie poruszało. W rezultacie, gdy nagrałem swoją wersję, po prostu recytowałem tekst, a do tej pory dziesiątki innych osób zrobiły wersje, ale nikt z nas nigdy nie dowiedział się, jaka była melodia. Ta melodia umarła wraz z Garym.”

Praktycznie wszyscy ci "inni ludzie" nauczyli się piosenki od Dave'a i używali jego wersów, które zwykle złożył z różnych źródeł, z pewnymi swoimi dodatkami — chociaż, zupełnie typowo, nie brał żadnego uznania i zawsze opisywał to jako kompozycję Davisa. Jako jedno z pierwszych nagrań folkowych, które wprost wspominały o narkotykach, "Cocaine" stała się przez jakiś czas najpopularniejszym numerem Dave'a i czymś w rodzaju albatrosa na jego szyi; do połowy lat 60. dodał wersy komediowe — "Poszedłem spać zeszłej nocy, śpiewając tę piosenkę / Obudziłem się następnego ranka i mój nos był zniknięty" (czasami dodając: "Moja błona śluzowa to tylko wspomnienie...") — a do lat 70. odmawiał jej śpiewania w ogóle, chociaż nauczał uczniów partii gitary jako przykład unikalnego stylu gry Davisa na liniach basowych.

Dave nie był nostalgiczny dotyczący swojej wcześniejszej pracy. Nigdy nie słuchał swoich starych płyt, chyba że czasem tych z zespołami, gdzie mógł cieszyć się tym, co robią inni muzycy. Ale nawet jeśli nie lubił tego słuchać, zachował szczególną sympatię do tego albumu. Cieszył się, że nagrał go w studiu Rudy'ego Van Geldera, gdzie nagrywali tacy ludzie jak Thelonious Monk i Miles Davis, a jeśli nie umieścił się w ich klasie, czuł, że jest to dojrzałe artystyczne oświadczenie i nie przynosi wstydu ich towarzystwu. Żaden artysta, który nadal rozwija się przez pięć dekad, nie lubi myśleć, że nagrał swoje arcydzieło w latach 20., a wskazywałby na rzeczy, które mógłby zrobić lepiej i albumy, które pokazywały dalszy rozwój. Ale wiedział, jak dobry był ten album i byłby zadowolony, widząc, jak jest reedycjonowany i doceniany 60 lat później.